Kültürel ve Duygusal Travmanın adı Mübadele

 Dr. Engin Önen, Ildır’ın mübadele macerasını ele alırken, Dr. Ayşin Şişman ise mübadele sürecinin sosyal ve toplumsal etkilerini değerlendirdi. İki bilim insanı, mübadele tarihine dair önemli bilgiler verdi.

 Mübadele Süreci Uzun Yıllara Yayılmış Zor Bir Göç Dalgası
Dr. Engin Önen, mübadele sürecinin doğrusal ve ani bir hareket olmadığını, Balkan Savaşları sonrası başlayan ve yaklaşık 10 yıl süren uzun soluklu bir göç dalgası olduğunu söyledi. 1912-1913 yıllarında Osmanlı’nın Balkanlar’da savaş kaybetmesiyle birlikte, bölgedeki Ortodoks nüfusun “Osmanlı’dan intikam alacaklar” veya “zulüm görecekler” korkusuyla panik içinde bölgeyi terk ettiğini anlattı.

Önen, Ildır, Reisdere, Alaçatı, Ovacık ve Çiftlik gibi yerleşimlerin çoğunlukla Rumların yaşadığı bölgeler olduğunu, göç edenlerin çoğunun Sakız Adası gibi farklı yerlere sığındığını belirtti. Bu dönemde yaşanan göçün bazı ayrıntılarının, dönemin Çeşme Kaymakamı Hilmi Uğur’un “Hatıralarım” adlı kitabında da yer aldığını aktardı.

Plansız Göç ve Yerleştirme Politikalarının Zorlukları
Göç sonrası bu boşalan yerleşimlere Balkanlar’dan Müslüman nüfusun yerleştirildiğini belirten Önen, Osmanlı’nın bu yerleştirme işini telaş ve plansızlık içinde yürüttüğünü söyledi. “Tütüncülük yapan insanlar bir anda bağcılıkla, hayvancılıkla geçinenler ise zeytincilik ve balıkçılıkla uğraşmak zorunda kaldı. Bazı gruplar ise asimile edilmek amacıyla Urfa veya Halep gibi iklim ve kültür açısından çok farklı bölgelere gönderildi” dedi.
Göç edenlerin çoğunun yoksul olduğunu, memleketlerini terk ederken mallarını satamadıklarını ve yeni yerleşim yerlerinde yaşamlarını sürdürmekte büyük zorluklar yaşadıklarını vurguladı. Önen, barınma, geçim ve yeni üretim biçimlerine uyum konusunda yaşanan sıkıntılara dikkat çekti.

Kültürel ve Duygusal Travma
Sosyolojik açıdan mübadele sürecini değerlendiren Dr. Engin Önen, “Modern birey hareketle bağlıdır, ancak geleneksel insan için topraktan kopmak, kökleriyle birlikte sökülmek gibidir” diyerek, göçün sadece fiziksel değil derin bir kültürel ve duygusal travma olduğunu vurguladı.

Bölgedeki Nüfus Yapısı ve Uyum Süreci
Önen, Ildır ve çevresindeki nüfus yapısını örneklerle açıkladı: “Buradaki en büyük yerleşimler Rum yerleşimleri. Türk yerleşimlerinin nüfusu buradakinin beşte biri bile değil. Mesela Germiyan’ın nüfusu 300 civarındayken, Reisdere’de 2.500, Alaçatı’da ise yaklaşık 9.500 Rum yaşıyor. Bölgede yaşanan bu ani nüfus hareketi büyük bir olaydır.”
Uyum sürecinin zorluğuna da değinen Önen, “Göç edenler terk edilen evlere yerleşiyor, hayvancılık ve tarımla uğraşmaya çalışıyor ancak zorluklar artıyor. İş güç bulmak, yeni çevreye alışmak kolay değil” dedi.

Mübadele Sonrası Dönemin Sosyal ve Politik Dinamikleri
1919’da İzmir’in Yunan ordusu tarafından işgali ve Balkanlardan gelen muhacirlerin yeniden göç etmesi gibi gelişmelerin bölgeyi etkilediğini aktaran Önen, bu dönemde yaşanan dil ve din farklılıklarına rağmen insanların birbirine yardım ettiğini anlattı. Ayrıca, Yunan işgali sırasında yaşanan sert uygulamalara rağmen bölgede bazı anlaşmalar yapıldığını, insanların büyük çoğunluğunun kalmaları için teşvik edildiğini belirtti.

Mübadele Kültürünün Yaşatılması
Bugün Alaçatı ve Ildır’da ikinci ve üçüncü kuşak mübadil ailelerin yaşadığını, bu kültürün geleneklerin, yemeklerin ve kimliklerin korunmasının önemine dikkat çekildi. Dr. Önen, mübadelede ana dilden ve topraktan kopmanın en büyük travma olduğunu, ancak zamanla Türkiye’nin uluslaşma projesiyle uyum sağlandığını, dillerin yavaş yavaş terk edildiğini ifade etti.

“Mübadil Buluşmaları” etkinliğinde konuşmacılara Çeşme Belediye Başkan Yardımcısı Banu Ayhan, Belediye Meclis Üyesi İbrahim Atalan ve Çeşme Rumeli Mübadilleri Derneği Başkanı Mehmet Bahçevan tarafından teşekkür belgesi verildi.